Witaminy dla psa – jakie witaminy warto podawać psu?

Witaminy to związki, które w diecie psa są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Zarówno nadmiar, jak i niedobór witamin może mieć swoje konsekwencje.

Spis treści:

1. Dlaczego witaminy w diecie psa są ważne?

2. Rodzaje witamin

3. Czy witaminy dla psa są potrzebne?

4. Witamina B1 dla psa

5. Witamina B2 dla psa

6. Witamina B5 dla psa

7. Witamina B9 dla psa

8. Witamina B12 dla psa

9. Witamina C dla psa

10. Witamina A dla psa

11. Witamina D dla psa

12. Witamina E dla psa

13. Witamina K dla psa

Dlaczego witaminy w diecie psa są ważne?

Źródłem słowa witaminy są łacińskie vita, czyli życie oraz amina, czyli związek chemiczny, zawierający grupę aminową. Pierwszą witaminą była tiamina, czyli witamina B1, która w istocie ma niebagatelne znaczenie dla zdrowia, ponieważ zapobiega m.in. chorobie beri beri, która w skrajnych przypadkach może doprowadzić do śmierci. Idąc tym tropem, witaminami zaczęto nazywać kolejne związki organiczne, niezbędne do prawidłowego funkcjonowania, nawet jeśli pod względem chemicznym niektóre z nich nie są aminami.

Witaminy w diecie psa biorą udział w wielu procesach, zachodzących w organizmie zwierzęcia, odpowiadając m.in. za:

• Proces widzenia
• Krzepnięcie krwi
• Regenerację skóry
• Metabolizm wapnia i fosforu
• Prawidłowe działanie układu nerwowego
• Syntezę fosfolipidów

Rodzaje witamin

Witaminy można podzielić na dwie podstawowe grupy:

• Witaminy dla psa rozpuszczalne w wodzie
• Witaminy dla psa rozpuszczalne w tłuszczach

Witaminy rozpuszczalne w wodzie, zostają przyswojone poprzez bierne wchłanianie organizmu bądź na skutek aktywnych systemów transportowych.

Do witamin rozpuszczalnych w wodzie zalicza się witaminy z grupy B oraz witaminę C.

Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach, wchłaniają się do organizmu psa wraz ze związkami lipidowymi diety zwierzęcia, a wszelkie zaburzenia trawienia i wchłaniania tłuszczów mogą mieć ujemny wpływ na ich przyswajanie.

Do witamin rozpuszczalnych w tłuszczach zalicza się witaminę A, witaminę D, K oraz E.

Metabolizm tych witamin u psów podobny jest to metabolizmu, który występuje u innych ssaków.

Głównym źródłem witamin w diecie psa są surowce, stosowane podczas produkcji gotowych karm dla psów, a także suplementy witaminowe, które stosuje się, jako uzupełnienie diety psa, gdy wymaga tego stan zdrowia zwierzęcia.

Czy witaminy dla psa są potrzebne?

Niedobór witamin może objawiać się poprzez wiele różnych sygnałów z organizmu zwierzęcia. Jednym z nich może być pogarszający się stan sierści psa. Jeżeli włos staje się matowy i łamliwy, to najprawdopodobniej psu brakuje witamin.

Dieta szczeniaka uboga w witaminy oraz makro- i mikroelementy może niekorzystnie wpłynąć na rozwój układu kostno-stawowego czy układu nerwowego.

Witaminy mogą być potrzebne, gdy pies żywiony jest dietą BARF.

W przypadku karmienia psa pełnoporcjową – zbilansowaną karmą dla psów nie ma zwykle potrzeby, by suplementować psu witaminy, choć są od tego odstępstwa, np. jeśli mowa o psach uprawiających sporty bądź pracujących w inny sposób, sukach po porodzie, psich seniorach.

Podawanie psu witamin powinno zawsze być konsultowane z lekarzem weterynarii.

Witamina B₁ dla psa

Tiamina to pierwsza z substancji, która określona została mianem witaminy. Jest to witamina rozpuszczalna w wodzie, której największa koncentracja występuje w sercu, wątrobie, mózgu oraz nerkach, przez które następuje jej wydalanie. 

Witamina B₁ uczestniczy w wielu reakcjach biochemicznych, dostarczających do organizmu energii. Jest niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego, umożliwiając syntezę acetylocholiny – neuroprzekaźnika, który odpowiada za prawidłowe przewodzenie impulsów nerwowych między neuronami. 

Niedobór tiaminy może wynikać z jej małej ilości w karmie bądź pobierania przez zwierzę dużej ilości tiaminazy lub polihydroksyfenoli, które są antagonistami witaminy B₁. Tiaminazy występują np. w surowych rybach, małżach, drożdżach jednak można je zlikwidować w procesie gotowania. Polihydroksyfenole występują w liściach i owocach kawowca, głogu, karczochach, pokrzywie, herbacie i owocach.

Objawami niedoboru witaminy B₁ u psa może być utrata apetytu, zahamowanie wzrostu, słabość mięśni oraz objawy neurologiczne.

Naturalne źródła witaminy B₁ to m.in.: drożdże, wątroba, produkty mięsne, otręby i zboża.

Witamina B₂ dla psa

Ryboflawina została odkryta już w 1937 roku, jednak dopiero w latach 80. XX wieku poznano związek pomiędzy jej niedoborem a występowaniem określonych chorób.

Ryboflawina pełni rolę koenzymu w wielu reakcjach biochemicznych: przemian energetycznych tłuszczy, reakcji katabolicznych aminokwasów, odpowiada również za prawidłowe funkcjonowanie centrów energetycznych komórki.

Niedobór witaminy B2 występuje u psów rzadko, jednak w jego następstwie pies może przejawiać spadek apetytu, słabość, obniżoną aktywność fizyczną, zwolnienie oddechu, a nawet zapaść, śpiączkę i śmierć.

Naturalnym źródłem ryboflawiny są m.in.: drożdże, wątroba, jaja, sery oraz inne produkty nabiałowe. Jest to witamina bardzo wrażliwa na światło. Nie jest ona toksyczna – brak opisów zatruć u psów.

W większości karm dla psów stosuje się ryboflawinę syntetyczną.

Witamina B₅ dla psa

Kwas pantotenowy to kolejna witamina rozpuszczalna w wodzie. Za odkrycie kwasu pantotenowego Lipman został uhonorowany nagrodą Nobla. Witamina B₅ występuje we wszystkich tkankach organizmu, jest częścią składową koenzymu A, który uczestniczy w prawie wszystkich procesach metabolicznych, w których produkowana jest energia. Witamina ta, wraz z innymi witaminami z grupy B odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie skóry.

Niedobór kwasu pantotenowego u psów jest rzadki, jednak jeśli wystąpi to może doprowadzić do spaczonego łaknienia, braku łaknienia, spowolnienia wzrostu, biegunek, stłuszczenia wątroby, osłabienia odporności oraz ostrej encefalopatii i śpiączki.

Jest to witamina nietoksyczna, a stosowanie, nawet wysokich jej dawek, jest dobrze tolerowane. W modelach zwierzęcych przy podawaniu kwasu pantotenowego doustnie bądź w postaci maści zaobserwowano szybsze gojenie się ran.

Naturalnym źródłem witaminy B5 są: wątroba, serce, mięso, drożdże, żółtka jaja kurzego, ryż, otręby pszenne.

W karmach dla psów zalecana dawka tej witaminy to 2,5-3,75 mg/1000 kcal energii pobranej przez psa.

Witamina B₉ dla psa

Kwas foliowy to grupa związków chemicznych o podobnej budowie rozpuszczalna w wodzie. Kwas foliowy musi być dostarczany w diecie psa codziennie, gdyż nie jest magazynowany. Jest to witamina niezbędna w organizmie we wszystkich tkankach, których komórki ulegają intensywnemu podziałowi. Kwas foliowy bierze również udział w syntezie cząstek, które budują DNA. Szczególnie w okresie płodowym występuje bardzo duże zapotrzebowanie zarodków na kwas foliowy, stąd zaleca się suplementowanie go ciężarnym sukom.

Niedobór kwasu foliowego u psów może prowadzić do spowolnienia wzrostu, braku apetytu, niedokrwistości megaloblastycznej, leukopenii, zapalenia języka, osłabienia reakcji odpornościowych. Dodatek kwasu foliowego w diecie suk doprowadził do obniżenia częstości występowania rozszczepu podniebienia u szczeniąt.

Naturalnym źródłem kwasu foliowego są: wątroba, żółtko jaja kurzego oraz zielone warzywa.

Witamina B₁₂ dla psa

Kobalamina pełni istotną rolę w takich reakcjach biochemicznych, jak synteza białek czy produkcja czerwonych krwinek. W badaniach prowadzonych już w 1925 roku zaobserwowano, że wprowadzenie do diety wątroby cielęcej, która jest źródłem witaminy B₁₂ prowadziło do wyraźnego działania przeciwanemicznego.

Niedobór tej witaminy jest bardzo rzadki i występuje przede wszystkim przy diecie wegetariańskiej oraz w wyniku wrodzonego zaburzenia wchłaniania, które zostało opisane u sznaucerów olbrzymich.

Naturalnym źródłem kobalaminy są produkty mięsne: wątroba, nerki, mięso oraz ryby.

Witamina C dla psa

Kwas askorbinowy jest rozpuszczalny w wodzie i pełni w organizmie istotne funkcje np. jest silnym przeciwutleniaczem, neutralizuje wolne rodniki, bierze udział w regeneracji witaminy E, która również jest silnym przeciwutleniaczem.

Witamina C u psów oraz u kotów jest syntezowana z glukozy w wątrobie, dlatego nie ma potrzeby, by suplementować ją zwierzęciu przez cały rok. W okresach osłabionej odporności, podobnie jak u ludzi suplementowanie witaminy C dla psa może być jednak wskazane.

Witamina A dla psa

Retinol to długołańcuchowy alkohol rozpuszczalny w tłuszczach. Witamina A odgrywa istotną rolę w procesie widzenia, wzrostu oraz różnicowania komórek, morfogenezy i funkcji immunologicznej. Poza wpływem na proces widzenia izomery witaminy A (trans i 9-cis kwas retinowy) wpływają na wiele tkanek.

Niedobór witaminy A może prowadzić do zaburzenia widzenia, zmian skórnych (przesuszenia skóry), zaburzeń funkcji rozrodczych oraz zwiększonej wrażliwości na infekcje.

Naturalnym źródłem witaminy A są: wątroba, mleko, ryby, żółtka jaj, mięso.

Należy wiedzieć, że zawartość witaminy A w karmach dla psów obniża się w trakcie przechowywania.

Witamina D dla psa

Witamina D to grupa związków, wśród których kluczowe są Witamina D₂ dla psów (ergokalcyferol) i Witamina D₃ dla psów (cholekalcyferol).

Witamina D pełni ważną rolę w regulacji przemian wapnia i fosforu w organizmie – zwiększa wchłanianie wapnia oraz fosforu w jelicie cienkim, wpływa na optymalizację zawartości wapnia w kościach, reguluje gospodarkę fosforanowo-wapniową w organizmie.

Niedobór witaminy D u psów może prowadzić do zaburzeń mineralizacji kośćca oraz kulawizn. U szczeniąt niedobór witaminy D może prowadzić do krzywicy. Z kolei nadmiar witaminy D u psów może prowadzić do ostrego oraz przewlekłego zatrucia.

Naturalnymi źródłami witaminy D są: olej z wątroby ryb, tłuste ryby, żółtko jaja, mleko i inne produkty mleczarskie.

W karmach dla psów stosuje się zwykle syntetyczną witaminę D.

Witamina E dla psa

Witamina E to w istocie grupa związków o właściwościach przeciwutleniających – wśród nich, najbardziej rozpowszechnionym związkiem jest alfatokoferol. Jest to forma o najsilniejszych właściwościach przeciwutleniających, która działa na poziomie błon komórkowych. Witamina E magazynowana jest w organizmie w tkance tłuszczowej, wątrobie oraz mięśniach.

Niedobór witaminy E u psa może prowadzić do osłabienia mięśni, upośledzenia spermatogenezy u samców oraz niepłodności, częstszego porodu martwych szczeniąt przez samice, zwyrodnienia siatkówki, obrzęków podskórnych, duszności, a nawet śpiączki.

Naturalnymi źródłami witaminy E są rośliny: oleje, ziarna roślin oleistych, zarodki zbóż. Występuje ona również w wątrobie czy jajach.

Witamina K dla psa

Witamina K to grupa podobnych związków, rozpuszczalnych w tłuszczach, które uczestniczą w mechanizmie krzepnięcia krwi. Witamina K uczestniczy również w metabolizmie białek, umożliwiając wbudowanie wapnia w tkankę kostną. Witamina K zapobiega kalcyfikacji ścian tętnic i tkanek miękkich, zapobiega osteoporozie, a także wspomaga gojenie kości. Witamina K₂ ma również właściwości neuroprzekaźnika.

Niedobór witaminy K może prowadzić do krwawień oraz pojawienia się skazy krwotocznej, jednocześnie nie ma informacji o konieczności jej suplementowania w diecie psów.

Bibliografia

D. Grandjean, Podstawowe wiadomości o składnikach pokarmowych oraz ich roli w funkcjonowaniu organizmy psów i kotów, Aniwa Publishing, Paryż 2006.

A. Kurosad, K. Kungl, Witaminy, w: M. Ceregrzyn, R. Lechowski, B. Barszczewska (red.), Podstawy żywienia psów i kotów, Edra Urban&Partner, Wrocław 2019.