Zapalenie trzustki u kota — przebieg, leczenie, profilaktyka

Trzustka to wielozadaniowy narząd, którego zaburzenia mogą doprowadzić do ciężkich w skutkach chorób, w tym cukrzycy. Jakie objawy daje chora trzustka?

Spis treści:

1. Budowa i funkcje trzustki w organizmie kota

2. Zapalenie trzustki u kotów — co to za choroba?

3. Przyczyny zapalenie trzustki u kota

4. Zapalenie trzustki u kota — objawy

5. Ostre zapalenie trzustki u kotów

6. Przewlekłe zapalenie trzustki u kota

7. Zewnątrzwydzielnicza niewydolność trzustki u kota

8. Zapalenie trzustki u kota a dieta

Budowa i funkcje trzustki w organizmie kota

Trzustka to wielozadaniowy narząd, który znajduje się w górnej części jamy brzusznej kotów, wzdłuż żołądka i dwunastnicy. Trzustka składa się z dwóch części: wewnątrzwydzielniczej oraz zewnątrzwydzielniczej, z których każda pełni inne funkcje.

Wewnątrzwydzielnicza część trzustki zbudowana jest ze skupisk komórek, które rozmieszczone są wewnątrz miąższu całej trzustki. Głównym zadaniem tych komórek jest produkcja i wydzielanie hormonów: insuliny i glukagonu, które odgrywają istotną rolę w transportowaniu cukru we krwi do niemal wszystkich komórek w ciele kota. Zaburzenia w funkcjonowaniu wewnątrzwydzielniczej części trzustki niemal zawsze prowadzą do cukrzycy.

Głównym zadaniem zewnątrzwydzielniczej części trzustki jest produkcja i wydzielanie enzymów trawiennych oraz innych substancji, które biorą udział w procesie wchłaniania składników odżywczych z pokarmu. Objawy choroby tej części trzustki pojawiają się zwykle na skutek zmiany miejsca uwalniania enzymów trawiennych, co prowadzi do uszkodzenia tkanek, bądź niewydolności trzustki, co prowadzi do produkcji nieodpowiedniej ilości enzymów trawiennych. Objawy te są zwykle nieswoiste.

Zapalenie trzustki u kotów — co to za choroba?

Zapalenie trzustki to jedna z najbardziej powszechnych chorób zewnątrzwydzielniczej części trzustki. Jej przebieg może być różny — od umiarkowanych zaburzeń żołądkowo-jelitowych aż po stan zagrażający życiu.

W oparciu o powyższe można dokonać podziału zapalenia trzustki na:

• Ostre zapalenie trzustki (OZT)
• Przewlekłe zapalenie trzustki (PZT)

Powyższy podział jest widoczny najwyraźniej na poziomie mikroskopowym i patofizjologicznym, a w mniejszym na poziomie klinicznym. Oznacza to, że w niektórych przypadkach zespół objawów nie pozwala na różnicowanie pomiędzy tymi dwiema chorobami.

Mimo, że w literaturze przedmiotu wspomina się o niedoszacowaniu rozpoznania przypadków zapalenie trzustki, to dostępne statystyki wskazują, że problem ten może dotyczyć nawet do 67% kotów¹.

Przyczyny zapalenie trzustki u kota

Zapalenie trzustki to choroba, która może przytrafić się każdemu kotu — bez względu na wiek, płeć i rasę, chociaż niektóre źródła wskazują, że zewnątrzwydzielnicza niewydolność trzustki rozpoznawana jest częściej u starszych osobników.

Przyczyny zapalenie trzustki nie są do końca znane, a stwierdzenie to pojawia się w wielu źródłach naukowych. Z dużym prawdopodobieństwem można mówić o złożoności przyczyn, z dużym udziałem podatności genetycznej (o nieznanym u zwierząt podłożu).

Zapalenie przewlekłe może być konsekwencją częstych epizodów zapalenia ostrego, bądź niekiedy zapalenie ostre postępuje w kierunku zapalenie przewlekłego.

Za główne przyczyny bądź czynniki zwiększające ryzyko zapalenia trzustki uznaje się:

• Niewłaściwą dietę o zbyt dużej ilości tłuszczu
• Wpływ niektórych leków
• Otyłość
• Cukrzycę
• Niedoczynność tarczycy
• Niedokrwienie i niedotlenienie narządu spowodowane przejściowym spadkiem ciśnienia
• Masywną hemolizę np. w przebiegu babeszjozy (Pierwszy przypadek babeszjozy u kota w Polsce, „Życie weterynaryjne” 2008/83, s. 668-670)
• Niedrożność przewodu trzustkowego
• Urazy trzustki

Zapalenie trzustki u kota — objawy

Objawy zapalenia trzustki pojawiają się, gdy enzymy trawienne, produkowane w zewnętrzwydzielniczej części trzustki, zaczynają się przesączać do jej tkanek, powodując samotrawienie, a przez to stan zapalny i/lub zakażenie.

Wśród objawów, które powinny zaniepokoić opiekuna kota należy wskazać na:

• Apatię
• Ból brzucha
• Wymioty
• Biegunkę
• Utratę masy ciała
• Odwodnienie
• Gorączkę

Skrajnym efektem zapalenia trzustki jest ostra martwica trzustki — choroba, która u kotów występuje bardzo rzadko, która polega na samostrawieniu tkanki miąższowej gruczołu i/lub tkanki śródmiąższowej.

Ostre zapalenie trzustki u kotów

Ostre zapalenie trzustki występuje u kotów rzadko, chociaż może to wynikać z niedoszacowania przypadków. Jeżeli jednak dojdzie u kota do tej choroby, to przebiega ona zwykle podklinicznie, stanowi element choroby wieloukładowej, takiej jak toksoplazmowa lub występuje łącznie z chorobą zapalną jelit.

W oparciu o badania histopatologiczne można podejrzewać, że ostre zapalenie trzustki przybiera co najmniej dwie postaci:

1. Ostre martwicowe zapalenie trzustki
2. Ostre ropne zapalenie trzustki

Ropne zapalenie występuje częściej u kotów młodych (średnia wieku to 3,5 roku). W przypadku obydwu odmian koty wykazują takie objawy, jak: ospałość, brak łaknienia, wymioty, odwodnienie, żółtaczka, spadek masy ciała, hipotermia.

Diagnostyka ostrego zapalenie trzustki u kotów jest taka sama, jak u psów. Lekarz zlecić może badanie morfologiczne krwi; w badaniach biochemicznych surowicy przydatne jest stężenie mocznika, kreatyniny, glukozy, albumin, wapnia i bilirubiny całkowitej oraz ALP i ALT. Przydatność badania amylazy jest kontrowersyjna, gdyż koty w normalnych warunkach mają względnie wysoki poziom tego enzymu we krwi. Uważa się, że badanie aktywności lipazy w surowicy jest testem bardziej obiektywnym. USG trzustki jest badaniem z wyboru, które dostarcza precyzyjniejszych informacji niż RTG jamy brzusznej.

Mimo to precyzyjne rozpoznanie OZT jest bardzo trudne, a w przypadku podejrzenia należy przeprowadzić szczegółowe badania kliniczne i laboratoryjne oraz dokładny wywiad z uwzględnieniem sposobu żywienia kota.

W leczeniu ostrego zapalenia trzustki konieczne może być całkowite przejście z żywienia doustnego na pozajelitowe, w celu zminimalizowania stymulacji enzymatycznej trzustki. Dożylnie stosuje się płynoterapię, w tym leki przeciwwymiotne. Jednocześnie podaje się antybiotyki, leki przeciwzapalne oraz środki hamujące wydzielanie soku trzustkowego. Podczas powrotu kota do zdrowia należy wprowadzać nową dietę w małych ilościach — są to karmy o obniżonej zawartości tłuszczu.

Przewlekłe zapalenie trzustki u kota

Niemal 1/3 kotów, u których stwierdzono ostre martwicowe zapalenie trzustki miała zmiany histopatologiczne trzustki, świadczące o przewlekłym zapaleniu. Do tych zmian zalicza się limfocytarno-plazmocytarne nacieczenie tkanki śródmiąższowej oraz zwłóknienie trzustki i zanik komórek groniastych².

Koty dotknięte tym rodzajem choroby to zwykle osobniki starsze i krótkowłose.

U zwierząt z przewlekłym zapaleniem trzustki występują takie objawy, jak: brak apetytu, zmniejszenie masy ciała, okresowe wymioty, biegunki oraz cukrzyca.

Rozpoznanie choroby bez biopsji jest trudne, jednak stosuje się test TLI. Problemy z rzadkim rozpoznaniem tej choroby mogą wynikać z tego, że daje ona podobne objawy kliniczne, jak choroba zapalna jelit. Choroba trwająca długotrwale może doprowadzić do zniszczenia nawet 85% czynnej tkanki trzustki, co prowadzi do rozwoju cukrzycy oraz zewnątrzwydzielniczej niewydolności trzustki (ZNT).

Podstawą leczenie przewlekłego zapalenia trzustki jest stosowanie diety o dużej zawartości włókna pokarmowego i zmniejszonej zawartości tłuszczu. Warto również spróbować podawać enzymy trzustkowe. Probiotyki i sproszkowana glinka są łagodnymi suplementami, które wesprą przewód pokarmowy.

Zewnątrzwydzielnicza niewydolność trzustki u kota

ZNT występuje u kotów bardzo rzadko. W przypadku tej choroby trzustka produkuje niewystarczającą ilość enzymów, niezbędnych do trawienia pokarmów. ZNT to choroba, która zwykle jest warunkowana genetycznie, chociaż może wystąpić na skutek przewlekłego zapalenia trzustki. W obu przypadkach pokarm nie jest odpowiednio rozkładany, co uniemożliwia przyswojenie składników pokarmowych w przewodzie pokarmowym. Głównymi objawami tej choroby jest niska waga ciała, wilczy apetyt oraz obfite stolce w jasnym kolorze.

W leczeniu niewydolności trzustki stosuje się zwykle enzymy trzustkowe pochodzenia wieprzowego. Karma w diecie psa, który ma problemy z trawieniem powinna być jak najbardziej lekkostrawna. Zwierzęta z ZNT wymagają również uzupełniania niedoborów witamin i minerałów.

Zapalenie trzustki u kota a dieta

W przypadku łagodnego i przewlekłego zapalenia trzustki podstawą leczenia jest dobór właściwej diety. Stosuje się ją po to, by nie obciążać dodatkowo trzustki podczas choroby. W sklepach zoologicznych dostępne są karmy weterynaryjne o wysokiej strawności, wysokiej zawartości włókna pokarmowego oraz obniżonej zawartości tłuszczu. Karma dla kota z chorą trzustką powinna być stosowana przez cały czas trwania leczenia, aż do powrotu parametru lipazy do normy.

Bibliografia:

¹ R. Saplerzyński, M. Ostrzeszewicz, J. Bonecka, M. Kalwas-Śliwińska, B. Degórska, Zapalenie trzustki u psów i kotów, „Życie Weterynaryjne”, nr 92/2017.

² R. W. Nelson, C. G. Couto, Choroby wewnętrzne małych zwierząt, Tom 2, wyd. Elsevier Urban&Partner, Wrocław 2009.

M. Lenarcik, R. Lechowski, Choroby układu pokarmowego psów i kotów, Wyd. SGGW-AR, Warszawa 1991.

G. Richter, Księga zdrowia psa i kota. Zintegrowana opieka i żywienie, Łódź 2018.

K. Sturgress, Choroby wewnętrzne kotów, Wyd. SIMA WLW, Warszawa 2005.