Niewydolność nerek u kota — objawy, diagnostyka i leczenie

Niewydolność nerek u kotów ma nieodwracalne skutki — każda obumierająca komórka nerek tracona jest bezpowrotnie, dlatego choroby tej nie wolno ignorować.

Spis treści:

1. Niewydolność nerek — co to za choroba?

2. Niewydolność nerek u kota — przyczyny

3. Ostra niewydolność nerek u kota

4. Ostra niewydolność nerek u kota – objawy

5. Ostra niewydolność nerek u kota – leczenie

6. Przewlekła niewydolność nerek u kota

7. Przewlekła niewydolność nerek u kota – objawy

8.  Przewlekła niewydolność nerek u kota — leczenie

9. Niewydolność nerek u kota — diagnostyka

10. Jak żywić kota z niewydolnością nerek

Niewydolność nerek — co to za choroba?

Nerki to parzysty narząd umiejscowiony w jamie brzusznej za klatką piersiową, którego głównym zadaniem jest oczyszczanie krwi kota ze szkodliwych produktów przemiany materii, a także substancji obcych dla organizmu.

Nerki pełnią kilka istotnych funkcji w organizmie zwierzęcia:

• Odgrywają istotną rolę w produkcji czerwonych krwinek
• Biorą udział w utrzymywaniu prawidłowego ciśnienia krwi
• Utrzymują równowagę wodną
• Wydalają z moczem szkodliwe produkty przemiany materii
• Wpływają na wartość pH i stężenie elektrolitów

Niewydolność nerek to stan, w którym narząd ten nie jest już zdolny do prawidłowego oczyszczania krwi i produkcji moczu. W wyniku jego upośledzenia może dojść do zatrucia organizmu kota metabolitami, a w zaawansowanym stadium nawet do zatrzymania oddawania moczu.

Niewydolność nerek u kota — przyczyny

Problemy nerkowe kota mogą wynikać z:

• Ostrej niewydolności nerek ONN
• Przewlekłej niewydolności nerek PNN
• Wrodzonej niewydolności nerek

Jednym z głównych czynników mających wpływ na zapadalność kotów na niewydolność nerek jest wiek. Według statystyk przewlekła niewydolność nerek dotyka ok. 20% populacji kotów, a ryzyko wystąpienia tej choroby znacząco wzrasta po ukończeniu 7 lat.

Niektóre rasy kotów, jak koty perskie, syjamskie, rosyjskie niebieskie czy maine coon`y są genetycznie obciążane zwiększoną zapadalnością na niewydolność nerek.

Choroby nerek mogą zostać spowodowane również przez zatrucia substancjami toksycznymi, niedokrwienie, odwodnienie, infekcje oraz choroby narządów wewnętrznych.

Także nieprawidłowa dieta może przyczynić się do niewydolności nerek u kota.

Ostra niewydolność nerek u kota

Ostra niewydolność nerek wynika z gwałtownego pogorszenia czynności nerek zwykle na skutek niedokrwienia lub zatrucia substancjami nefrotoksycznymi. Za przyczynę ONN uważa się również leptospirozę. Również niektóre leki mogą przyczynić się do ONN. Wśród substancji nefrotoksycznych najczęściej wymienia się lek przeciwbakteryjny – gentamycynę oraz glikol etylowy, chociaż lista jest zdecydowanie dłuższa.

W ONN można wyróżnić trzy wyraźne fazy:

1. Fazę wstępną ONN
2. Fazę utrzymywania się ONN
3. Fazę reperacji

Szybka interwencja w fazie wstępnej może zatrzymać rozwój choroby. W fazie drugiej dochodzi zwykle do uszkodzeń w obrębie kanalików i dysfunkcji nefronów — interwencja terapeutyczna w tej fazie może uratować życie, ale nie zmniejszy zaistniałych uszkodzeń. W fazie reperacji może dojść do poprawy czynności nerek; zniszczenia w kanalikach mogą być odwracalne, jeżeli błona podstawna kanalika pozostała nienaruszona i istnieją żywe nefrony.

Ostra niewydolność nerek u kota – objawy

Typowymi objawami ONN u kotów jest:

• Ospałość
• Przygnębienie
• Utrata łaknienia
• Wymioty
• Biegunka
• Odwodnienie
• Uremiczny zapach z pyszczka
• Owrzodzenie w pyszczku

Ostra niewydolność nerek pojawia się zwykle w ciągu kilku godzin lub dni od ekspozycji na czynniki uszkadzające nerki. Objawy są zwykle bardzo ciężkie w porównaniu ze zwierzętami, które chorują na przewlekłą niewydolność nerek.

Ostra niewydolność nerek u kota – leczenie

Leczenie ONN zawsze wymaga hospitalizacji. Celem leczenia jest wyeliminowanie zaburzeń hemodynamicznych w nerkach oraz zmniejszenie zaburzeń gospodarki wodnej i danie czasu nefronom na naprawę uszkodzeń.

Koty cierpiące na ten rodzaj niewydolności nerek muszą zostać poddane płynoterapii i antybiotykoterapii. Kotom podaje się leki normujące oddawanie moczu i przepływ krwi. Wywołanie diurezy ułatwia leczenie, dzięki obniżeniu stężenia azotu mocznikowego i potasu w osoczu. Kluczowe w leczeniu jest pierwsze 6 godzin terapii.

Bardzo ważne jest również zabezpieczenie dziennego zapotrzebowania kota na kalorie. Jeśli kot ich nie otrzyma to organizm zwierzęcia rozpocznie spalanie endogennych białek. Ich katabolizm powoduje z kolei zmniejszenie wagi ciała, niszczenie mięśni i zwiększenie stężenia azotu mocznikowego we krwi.

Przewlekła niewydolność nerek u kota

Przewlekła niewydolność nerek to stan postępującej utraty zdolności nerek do realizacji swoich funkcji poprzez wyniszczanie miąższu narządu. Co ważne, w literaturze przedmiotu wspomina się, że choroba ta dotyczy niemal 50% populacji kotów starszych.

Postępująca choroba prowadzi do przerostu tych nefronów, które pozostały nietknięte. W czasie pojawienia się niewydolności nerek przerośnięte nefrony nie są już w stanie utrzymywać swoich funkcji. Uszkodzenia nerek w przewlekłej chorobie są zazwyczaj nieodwracalne, dlatego leczenie rzadko poprawia funkcjonowanie nerek.

W przeciwieństwie do ostrej niewydolności nerek przyczyny schorzenia w formie przewlekłej są trudne do określenia. Potencjalnie przyczynami tej choroby mogą być m.in.:

• Śródmiąższowe, kłębuszkowe oraz odmiedniczkowe zapalenie nerek,
• Dysplazja i hipoplazja nerek,
• Uogólnione nadciśnienie,
• Niedokrwienie nerek,
• Kamienie nerkowe,
• Leptospiroza,
• Niedrożność odpływu moczu,
• Nefropatie rodzinne.

Przewlekła niewydolność nerek postępuje w czterech stadiach:

1. Bez azotemii
2. Z łagodną azotemią nerkową
3. Z umiarkowaną azotemią nerkową
4. Z ciężką azotemią nerkową

Śródmiąższowe zapalenie nerek rozpoznawane jest zwykle w stadium 3 i 4 przewlekłej choroby.

Przewlekła niewydolność nerek u kota – objawy

Objawy PNN rozwijają się w ciągu miesięcy, a nawet lat. Są one raczej łagodne w stosunku do nasilenia azotemii.

Pierwszymi objawami przewlekłej niewydolności nerek są zwykle: zwiększone spożycie wody oraz zwiększenie objętości wydalanego moczu. Dzieje się tak, ponieważ uszkodzone nerki tracą zdolność do zatrzymywania wody w organizmie kota. Utrata płynu powoduje, że kot pije więcej. Takie zwiększone wydalanie moczu określa się mianem poliurii, z kolei zwiększone spożywanie wody to polidypsja. U kotów z PNN dochodzi zwykle do spadku masy ciała, obniżenia apetytu i odwodnienia, które uwidacznia się w ogólnie słabej kondycji ciała. W krótkim i średnim terminie rokowania dla chorych zwierząt są dobre, jednak z biegiem lat jakość życia kotów z PNN znacząco się pogarsza.

Przewlekła niewydolność nerek u kota — leczenie

W przypadku kotów w początkowym stadium PNN zaleca się suplementowanie tauryny, której dawka powinna wynosić między 200 a 500 mg w ciągu doby.

Leczenie choroby w stadium II i III powinno obejmować ograniczenie fosforu w diecie, stosowanie kwasów omega, podawanie leków obniżających ciśnienie krwi u kotów z nadciśnieniem oraz inhibitorów ACE.

W IV stadium leczenie koncentruje się na zwalczaniu objawów mocznicy. Stosuje się wtedy dietę o ograniczonej zawartości białka (zwykle diety weterynaryjne), leki zmniejszające wydzielanie soku żołądkowego, leki przeciwwymiotne u kotów, u których występuje ten objaw, analogi erytropoetyny u kotów z niedokrwistością.

W stadium III i IV stosuje się również płynoterapię roztworami wielojonowymi dożylnie lub podskórnie co 1-3 dni. U kotów, które nie chcą jeść należy rozważyć założenie sondy żołądkowo-nosowej. U kotów z mocznicą podaje się również witaminę D3, jednak dopiero po wyrównaniu hiperfosfatemii. Ważne jest również ograniczenie białkomoczu. 

Niewydolność nerek u kota — diagnostyka

Dwa najważniejsze wskaźniki pracy nerek, oznaczane w badaniu krwi to: azot mocznika i kreatynina. Azotemia to stan, w którym stężenie obu tych związków jest podniesione. Azotemia dowolnego stopnia oznacza, że co najmniej 75% nefronów jest uszkodzonych.

Diagnostyka przewlekłej niewydolności nerek opiera się na kombinacji pasujących do siebie danych pozyskanych z wywiadu oraz zmian stwierdzonych w badaniu klinicznym. Wykonanie USG może potwierdzić obecność małych nerek, badanie to może również ujawnić zastąpienie uszkodzonych nefronów przez włóknistą tkankę bliznowatą, która powoduje hiperechogeniczność kory nerek. Precyzyjną metodą diagnostyczną jest określenie współczynnika przesączania kłębuszkowego (GFR) – jednak w praktyce weterynaryjnej badanie to wykonuje się niezwykle rzadko. W warunkach gabinetowych GFR szacuje się pośrednio na podstawie oznaczenia we krwi kreatyniny. Istotną słabością tego badania jest fakt, że stężenie kreatyniny znacząco odbiega od normy dopiero, gdy 75% nefronów jest już uszkodzonych. Nową, bardziej czułą metodą badania jest określenie poziomu symetrycznej dimetyloarganiny. Poziom SDMA u kotów z PNN zaczyna się podnosić, gdy 40% nefronów jest upośledzonych — oznacza to, że choroba może zostać wykryta znacznie wcześniej.

W badaniach moczu analizuje się również takie parametry, jak:

• Obecność bakterii,
• Ciężar właściwy moczu, czyli gęstość moczu,
• Ilość białka w moczu.

Jak żywić kota z niewydolnością nerek

Prawidłowo zbilansowana karma dla kota z niewydolnością nerek powinna być wysokoprzyswajalna, o obniżonej zawartości białka, fosforu i sodu, co ogranicza ilość azotu mocznika oraz fosforu we krwi i pomaga unormować ciśnienie krwi.

W literaturze przedmiotu zaznacza się jednak, że minimalne zapotrzebowanie na białko u kota z PNN wynosi co najmniej 3,3-3,5 g białka na kilogram masy ciała kota dziennie. Spadek masy ciała kota powinien być tutaj ważnym czynnikiem ostrzegawczym, co do nadmiernego obniżenia białka w diecie. Zaleca się ograniczanie podaży białka, gdy stężeniu azotu mocznikowego we krwi osiągnie poziom 60-80mg/100 ml.

Z kolei International Renal Interest Society zaleca, by wprowadzać dietę dla kotów z chorobą nerek na wczesnym jej etapie, by przyzwyczaić kota do niskobiałkowej karmy, która zwykle jest mniej smaczna, gdy zwierzę czuje się jeszcze dobrze. Dzięki temu wraz z pogarszającym się stanem nie powinno być problemów z brakiem apetytu.

Bibliografia:

G. Richter, Księga zdrowia psa i kota, Wyd. Galaktyka, Łódź 2018.

R. Nelson, C. Guillermo Couto, Choroby wewnętrzne małych zwierząt, T. 2, Wyd. Elsevier Urban&Partner, Wrocław 2009.

R. Sapierzyński, I. Jońska, M. Ostrzeszewicz, Obraz morfologiczny zapalenie nerek u zwierząt, „Życie weterynaryjne”, 2018/93(10), s. 700-711.

P. Sławut, A. Sikorska-Kopyłowicz, G. Sapikowski, Przewlekła niewydolność nerek u kotów – aspekty diagnostyczne i terapeutyczne, ”Weterynaria w Praktyce”, Dodatek Medycyna Kotów, październik 2020, s. 8-12.