Zwyrodnienie stawów u psa — artretyzm: jak zmniejszyć ryzyko i jak pomóc po diagnozie

Artretyzm, często określany jako choroba zwyrodnieniowa stawów (OA), jest jedną z głównych przyczyn przewlekłego bólu u psów, szczególnie w starszym wieku, i uznawany jest za „bardzo powszechną chorobę”¹. Wyzwanie, przed którym stoją opiekunowie i lekarze weterynarii, polega na tym, że początkowe objawy OA mogą być trudne do zauważenia: gdy choroba zostanie zdiagnozowana, zwykle postępuje, a zmiany kostne są nieodwracalne. Jednak dzięki wczesnej diagnozie i odpowiedniemu zarządzaniu, psy mogą nadal prowadzić szczęśliwe i komfortowe życie. Długoterminowe leczenie opiera się zazwyczaj na zastosowaniu wielu opcji terapeutycznych, z których kilka nie obejmuje leków. Opiekunowie mogą wprowadzać parę prostych działań, które skutecznie spowalniają rozwój choroby oraz łagodzą ból i dyskomfort z nią związany.

Spis treści:

1. Zwyrodnienie stawów u psa — czym jest choroba zwyrodnieniowa?

2. Jak powszechny jest artretyzm?

3. Potencjalne przyczyny artretyzmu

4. Zwyrodnienie stawów u psa — objawy

5. Diagnozowanie artretyzmu

6. Jak zmniejszyć ryzyko rozwoju artretyzmu?

7. Leczenie artretyzmu

Zwyrodnienie stawów u psa — czym jest choroba zwyrodnieniowa?

W zdrowym stawie powierzchnie kostne są pokryte cienką warstwą gładkiej chrząstki oraz niewielką ilością płynu stawowego, co umożliwia bezproblemowe przesuwanie się obu powierzchni bez tarcia.
W przypadku OA dochodzi do degradacji chrząstki i leżącej pod nią kości, co prowadzi do niestabilności stawów i bólu². Proces ten staje się cykliczny, a strukturalne zmiany powodują dalsze stany zapalne i nieodwracalną degradację. Typowo dochodzi do remodelowania kości, gdzie tworzy się nowa tkanka kostna, co dodatkowo wpływa na ruchomość stawów oraz osłabienia struktur miękkich wokół stawu — mięśni, ścięgien i więzadeł. Nowo powstałą tkankę kostną można zobaczyć na zdjęciach rentgenowskich, a ból (dyskomfort) jest najczęstszym objawem klinicznym OA².

Jak powszechny jest artretyzm?

Szacuje się, że od 6,6%³ do nawet 37%⁴ psów cierpi na OA. Co niepokojące, niedawne badania wykazały obecność zmian OA na zdjęciach rentgenowskich u (bardzo) młodych psów, z 20% w wieku od 9 do 18 miesięcy i aż 57% w wieku 1,5 do 4 lat, przy czym częstość występowania wzrastała z wiekiem oraz liczbą zajętych stawów (np. łokciowy, barkowy, skokowy, kolanowy, biodrowy)¹. W badaniu tym opiekunowie zauważyli problem jedynie u 31% psów, u których lekarz weterynarii wykrył kliniczne objawy OA, a tylko nieliczni poddali leczeniu swoje zwierzęta. To pokazuje, jak ważne jest wczesne diagnozowanie OA i omawianie długoterminowego leczenia z lekarzem weterynarii.

Potencjalne przyczyny artretyzmu

Artretyzm w przednich i tylnych kończynach lub innych stawach (np. szyja, odcinek lędźwiowy kręgosłupa) jest związany z procesem starzenia się organizmu i najczęściej obserwuje się go u starszych psów^1,2. Istnieją jednak inne czynniki ryzyka, które mogą predysponować psa do rozwoju OA:

• każde nienaturalne obciążenie stawów może przyspieszać degradację chrząstki. Może to być spowodowane nadwagą lub otyłością u dorosłego psa, ale szczególnie istotne jest to w okresie wzrostu. Nadmierna masa ciała u dorosłych psów może negatywnie wpływać nawet na zdrowe stawy z powodu powtarzalnych wstrząsów wywołanych nadmiernym obciążeniem powierzchni stawowych.
• nieprawidłowości stawów, takie jak dysplazja stawu biodrowego, nieprawidłowy rozwój stawów spowodowany zbyt intensywnym lub zbyt małym wysiłkiem fizycznym w okresie szczenięcym, czy urazy stawów, takie jak uszkodzenia więzadeł i złamania, mogą zwiększać ryzyko OA. W połączeniu z nadwagą ryzyko rozwoju OA wzrasta.
• niektóre rasy są genetycznie predysponowane do rozwoju OA, w tym labradory, owczarki niemieckie, berneńskie psy pasterskie, spaniele angielskie, rottweilery i golden retrievery. Co istotne, OA może wystąpić u każdego psa wraz z wiekiem.

Zwyrodnienie stawów u psa — objawy

Opiekunowie powinni zwracać uwagę na poniższe objawy i w razie wątpliwości skonsultować się z lekarzem weterynarii:

• sztywność, która zazwyczaj nasila się po wysiłku fizycznym lub po przebudzeniu,
• kulawizna lub utykanie (nagły krzyk bólu),
• zmiana w chodzie, skracanie kroków,
• niechęć do skakania lub wchodzenia po schodach,
• letarg i niechęć do wysiłku,
• utrata masy mięśniowej i napięcia mięśni,
• lizanie lub gryzienie bolesnych miejsc,
• stękanie przy wstawaniu lub kładzeniu się,
• trudności z przyjmowaniem pozycji do załatwienia się, np. samce mogą mieć problem z unoszeniem łapy.

Zmniejszona częstotliwość machania ogonem oraz opuszczone uszy i ogon mogą być również oznakami przewlekłego bólu⁵. Psy mogą także wykazywać zmiany psychologiczne, takie jak depresja, lęk (czy to ostry, czy objawiający się nadmierną reakcją, agresywną ochroną części ciała lub samookaleczaniem poprzez nadmierne lizanie czy gryzienie ogona) czy wydłużony czas snu. Takie zmiany mogą prowadzić do zmniejszenia interakcji społecznych, np. mniej chętnie bawią się z właścicielem lub innymi psami, lub wolniej witają właściciela w drzwiach⁶.

Diagnozowanie artretyzmu

W przypadku jakichkolwiek wątpliwości właściciel powinien umówić się na wizytę u lekarza weterynarii. Jeśli lekarz weterynarii podejrzewa, że pies ma OA, przeprowadzi dokładne badanie ortopedyczne, które może obejmować zginanie i prostowanie stawów oraz obserwację ruchu psa. Lekarz może zalecić dodatkowe badania diagnostyczne, takie jak zdjęcia rentgenowskie, aby sprawdzić, czy nie ma zmian w stawach.

Jak zmniejszyć ryzyko rozwoju artretyzmu?

Chociaż nie da się w 100% wyeliminować ryzyka rozwoju OA, najważniejszą radą, jaką można dać, jest utrzymanie szczeniąt w prawidłowej kondycji ciała. W badaniu nad dwoma grupami szczeniąt rasy labrador, z których obie były równie podatne na rozwój OA, wykazano, że u szczeniąt utrzymywanych w szczupłej kondycji choroba rozwijała się później, a jej nasilenie było znacznie mniejsze w porównaniu do szczeniąt z nadwagą⁷. Jeśli więc Twój pies ma nadwagę i problemy ze stawami, najlepsza dla niego będzie specjalistyczna  karma dla psa z nadwagą.

Leczenie artretyzmu

Obecnie nie ma lekarstwa na OA, ale dzięki długoterminowemu zarządzaniu i odpowiedniej opiece weterynaryjnej, psy mogą być utrzymane w komfortowym stanie i cieszyć się życiem. Lekarz weterynarii doradzi najodpowiedniejszy plan leczenia, który może obejmować różne podejścia, niekoniecznie farmakologiczne.

Strata nadwagi jest bardzo korzystna — już 9% utraty wagi może prowadzić do poprawy klinicznej⁹. Adaptacja środowiska domowego również może pomóc: np. położenie dywaników na śliskich podłogach, redukcja ilości schodów do pokonania lub zamontowanie rampy do samochodu. Są też specjalistyczne diety weterynaryjne wspierające zdrowie stawów, np. suplementy na stawy dla psa.
Psy z OA mogą cieszyć się spacerami, ale ważne jest, aby dostosować długość i tempo spaceru do potrzeb psa. Krótsze spacery na smyczy są często najlepszym rozwiązaniem. W cieplejszych miesiącach dobrym ćwiczeniem może być pływanie, ponieważ nie obciąża stawów.

Bibliografia:

1. Enomoto M, de Castro N, Hash J, et al. 2024. Prevalence of radiographic appendicular osteoarthritis and associated clinical signs in young dogs. Scientific Reports; 14:2827: https://doi.org/10.1038/s41598-024-52324-9
2. Troncy E. New approaches to arthritis in dogs. 2024. Vet Focus, issue 33.3.
3. O′Neill DG, Church DB, McGreevy PD, et al. 2014. Prevalence of disorders recorded in dogs attending primary-care veterinary practices in England. PLoS One; 9(3):p. e90501.
4. Wright, A. et al. 2022. Identification of canine osteoarthritis using an owner-reported questionnaire and treatment monitoring using functional mobility tests. J. Small Anim. Pract;  63, 609–618. https:// doi. org/ 10. 1111/ jsap. 13500.
5. Demirtas A, Atilgan D, Saral B, et al. 2023. Dog owners’ recognition of pain-related behavioral changes in their dogs. J. Vet. Behav; 62:39-46. 
6. Belshaw Z, Yeates J. 2018. Assessment of quality of life and chronic pain in dogs. 2010. Vet. J; 239:59-64. 
7. Lawler DF,  Larson BT, Ballam JM, et al. 2008. Diet restriction and ageing in the dog: major observations over two decades. British Journal of Nutrition; 99, 793–805.
8. https://www.waltham.com/resources/puppy-growth-charts
9. Marshall WG, Hazewinkel HAW, Mullen D, et al.  The effect of weight loss on lameness in obese dogs with osteoarthritis. Vet Res Commun; 34:241–253. DOI 10.1007/s11259-010-9348-7.
10. https://caninearthritis.co.uk/  (Canine Arthritis Management, CAM)