Jakie są najważniejsze składniki w diecie psa?

Pies to nie człowiek, a jego dieta powinna być dostosowana do jego wieku, rasy, wielkości, aktywności oraz ogólnego stanu zdrowia. Jeśli chcesz, by Twój pies rozwijał się prawidłowo nie eksperymentuj z jedzeniem – wybierz gotową karmę dla psa. 

Spis treści:

1. Co jedzą psy – modele żywieniowe

2. Węglowodany w karmie dla psa

3. Węglowodany o znaczeniu zdrowotnym - oligosacharydy

4. Białko w karmie dla psa

5. Wartość biologiczna białka

6.  Strawność białka

7. Tłuszcz w karmie dla psa

8. Kwasy tłuszczowe w diecie psa

9. Podsumowanie

Co jedzą psy – modele żywieniowe

W przypadku psów możesz wybrać jeden z trzech modeli karmienia:

• Suchą karmą dla psa
• Mokrą karmą dla psa
• Dietą BARF

Dietę psa możesz urozmaicić, stosując model łączony, w którym część posiłków będzie podana w mokrej postaci, a część w formie suchej karmy. W modelu łączonym niezbędne jest jednak prawidłowe wyliczenie kaloryczności obu karm, by dostosować je do dziennego zapotrzebowania psa na energię.

Wobec powyższego należy pamiętać, że dieta psa powinna być dostosowana do wieku i aktywności zwierzęcia, a zastosowane składniki powinny być najwyższej jakości. Poprzez dopasowanie do wieku i aktywności należy rozumieć właściwy udział trzech głównych komponentów karm w składzie: węglowodanów, białek i tłuszczy.

Węglowodany w karmie dla psa

Węglowodany to związki organiczne, które dzieli się na:

• cukry proste (glukoza, fruktoza, galaktoza)
• dwucukry (sacharoza, laktoza, celebioza, maltoza)
• wielocukry (skrobia, glikogen, nietrawione przez enzymy ssaków włókno pokarmowe)

Zarówno cukry proste, jak i złożone, wykorzystywane są przez organizm psa jako źródło energii. Ponadto cukry w procesie oddychania, służą do wytwarzania dostępnego dla komórek organizmu ciepła. Z drugiej strony nadmiar cukrów może prowadzić do gromadzenia się glikogenu lub tłuszczu.

Podstawowym źródłem węglowodanów jest pokarm roślinny, dzięki któremu, w wyniku przemian metabolicznych w wątrobie, pozyskiwana jest glukoza. Glukoza z kolei zostaje przekształcona w procesie fosforylacji na źródło energii dla komórek (glukozo-6-fosforan).

W przypadku psów nie określono wysokości zapotrzebowania na węglowodany strawne w diecie. Zwykle w karmach gotowych zawartość węglowodanów wynosi od 30 do 60%, co dla zdrowych psów nie stanowi żadnego problemu. W przypadku psów ze zdiagnozowaną cukrzycą

Węglowodany nietrawione, czyli włókno pokarmowe ma korzystny wpływ na nabłonek jelita grubego, perystaltykę jelit oraz jakość kału. Jest ono szczególnie zalecane w diecie nadmiar cukrów prostych i dwucukrów może już być problemem. psów z chorobami jelita grubego (zapalenia, owrzodzenia, nowotwory, zaparcia) oraz dla psów z otyłością lub cukrzycą. Z uwagi na bardzo skomplikowane określanie ilości włókna pokarmowego w pożywieniu, wprowadzono pojęcie włókna surowego – frakcji włókna pokarmowego, która w karmach gotowych powinna występować w ilości od 3 do 6%.  Doskonałym źródłem włókna pokarmowego w produkcji karm mogą być: pulpa buraczana, wytłoki sojowe, wytłoki z orzeszków ziemnych, jabłek, owoców cytrusowych i pomidorów.

Węglowodany o znaczeniu zdrowotnym - oligosacharydy

Najbardziej znanymi oligosacharydami są fruktooligosacharydy (FOS), które zawierają cząsteczki fruktozy. Dzięki obecności FOS w pokarmie dochodzi do obniżenia poposiłkowego stężenia glukozy, cholesterolu oraz LDH we krwi u ludzi z cukrzycą. U psów, świń, królików i szczurów FOS, MOS i GOS, wpływają korzystnie na mikroflorę przewodu pokarmowego, poprawiają efektywność wykorzystania pokarmu oraz zwiększają przyrost masy ciała przy jednoczesnej redukcji tkanki tłuszczowej. Ponadto związki te polepszają konsystencję kału oraz redukują przykry zapach psiej kupy. Oligosacharydy pełnią również funkcję prebiotyczną – są pożywką dla pożytecznych bakterii, które żyją na ścianach jelit.

Białko w karmie dla psa

Białka są nieodłącznym składnikiem diety psa, pełniąc przy tym wiele funkcji:

• są podstawowym składnikiem budulcowym
• biorą udział w reakcjach immunologicznych (immunoglobuliny)
• uczestniczą w procesach trawiennych (enzymy)
• biorą udział w transporcie różnych substancji (tlen – hemoglobina, żelazo – ferrytyna itp.)

W diecie psa białka odpowiadają za dostarczanie od 5 do 15% energii w postaci glukogennych aminokwasów.

Warto wiedzieć, że w praktyce zapotrzebowanie na białko jako takie nie istnieje, a przez to pojęcie rozumie się zapotrzebowanie na poszczególne aminokwasy egzogenne i azot.

Aminokwasy obecne w pokarmie, określane są mianem egzogennych lub niezbędnych. Z kolei te, które są wytwarzane na skutek przemian endogennych, nazywane są aminokwasami nie-niezbędnymi.

U dorosłych psów białko pokarmowe służy do odbudowy dziennych strat białka, co zachodzi np.:

• w wyniku łuszczenia się naskórka, nabłonka
• zużytych enzymów
• przebudowy masy mięśniowej i narządów wewnętrznych 

To, jaka ilość białka powinna znaleźć się w diecie psa zależy od jego wartości biologicznej oraz strawności białka.

                Wartość biologiczna białka

Wartość biologiczna białka definiuje, w jakim stopniu zawartość poszczególnych aminokwasów w białku pokrywa zapotrzebowanie na nie. Wzorcowym przykładem jest tutaj białko jaja kurzego, którego wartość biologiczna wynosi 100%, przez co jest ono uznane za wzorzec, według którego określa się jakość innych źródeł białka. Również pozostałe białka pochodzenia zwierzęcego charakteryzuje się wysoką wartością biologiczną (80-99%). Są to białka pełnowartościowe, które zawierają komplet aminokwasów niezbędnych dla psów. Wyjątkiem jest żelatyna, która zawiera niewystarczającą ilość tryptofanu, by pokryć zapotrzebowanie psów.

Z kolei białka roślinne są zwykle niepełnowartościowe bądź częściowo niepełnowartościowe, z uwagi na to, że zawierają niepełny zbiór aminokwasów, bądź posiadają wszystkie niezbędne aminokwasy, ale w takich ilościach, które nie zaspokajają zapotrzebowania psa.

Co ważna, łącząc różne białka niepełnowartościowe można uzyskać pełnowartościowy profil aminokwasów, jednak ułożenie takiej diety wymaga fachowej wiedzy.

Należy również pamiętać, że zapotrzebowanie na białko u psów jest tym mniejsze im wyższą wartość biologiczną ono posiada.

                Strawność białka

Strawność białka jest wyrażoną w procentach różnicą zawartości białka w pokarmie i zawartości białka w kale, mierzoną poprzez ilość pobranego i wydalonego azotu.

Istotnym czynnikiem, wpływającym na strawność białka jest obróbka termiczna. Karmy gotowane bądź ekstrudowane w odpowiedniej temperaturze, zawierają białko o wyższej strawności. Zbyt wysoka temperatura, a także zbyt długi czas obróbki termicznej mogą obniżyć strawność białka. Wpływ na strawność mają również inne składniki diety np. trudno strawne węglowodany. Ponadto wiek i rasa psa też wpływa na strawność: zarówno małe rasy psów, jak i młode psy mają wyższą strawność białka o ok. 4% w porównaniu do psów większych i starszych. Strawność wynika również ze strawności poszczególnych aminokwasów.

Wobec powyższego: białka najlepszej jakości są jednocześnie łatwostrawne oraz charakteryzują się wysoką zawartością biologiczną.

Zalecana minimalna zawartość białka w karmach dla psów

Źródło: A. Kurosad, K. Kungl, Składniki pokarmowe, w: M. Ceregrzyn, R. Lechowski, B. Barszczewska, Podstawy żywienia psów i kotów. Podręcznik dla lekarzy i studentów weterynarii, wyd. edra Urban&Partner, Wrocław 2019, s. 82.

Tłuszcz w karmie dla psa

Tłuszcz pokarmowy jest mieszanką związków chemicznych, określanych mianem lipidów. Tłuszcze w diecie psa stanowią jedno z podstawowych źródeł energii, spełniają swoje zadanie w procesach metabolicznych i regulacyjnych, są również niezbędne w procesie wchłaniania witamin rozpuszczalnych w tłuszczach.

Do lipidów zalicza się:

• kwasy tłuszczowe
• estry glicerolu i kwasów tłuszczowych
• tłuszcze złożone
• prostaglandyny
• sterole
• witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (wit. A, wit. D₃, Wit. E, wit. K)
• wszystkie związki pochodne o aktywności witamin

Lipidy są więc magazynem energii w formie tłuszczu podskórnego i okołotkankowego, który pełni dodatkowo funkcję ochronną przed urazami oraz tworzy izolację termiczną.

Organizmy psów wykorzystują energię pochodzącą z węglowodanów, białek i tłuszczów w różny sposób. Z uwagi na większą gęstość kaloryczną tłuszczów oraz ich łatwiejszy metabolizm, odgrywają one rolę bardzo efektywnego źródła energii.

Kwasy tłuszczowe w diecie psa

Kwasy tłuszczowe, zawarte w karmie dla psa, stanowią podstawę do budowy większości związków lipidowych, a także główne źródło energii.

Klasyfikacji kwasów tłuszczowych dokonuje się w oparciu o obecność podwójnego wiązania w łańcuchu węglowym:

• kwasy nasycone – zawierają wyłącznie pojedyncze wiązania
• kwasy jednonienasycone – zawierają jedno podwójne wiązanie
• kwasy wielonienasycone – zawierają więcej niż jedno podwójne wiązanie w łańcuchu węglowym

Wielonienasycone kwasy tłuszczowe n-3 i n-6 pełnią różne role w organizmie psa.

Związkiem wyjściowym w szeregu n-6 jest kwas linolowy, którego naturalnym źródłem są oleje roślinne m.in. słonecznikowy i rzepakowy. Niedobór kwasu linolowego prowadzi do nadmiernego łuszczenia się naskórka. W organizmie psów z kwasu tego syntezowany jest kwas arachidonowy. Kwas arachidonowy jest składnikiem błon komórkowych komórek naskórka.

Związkiem wyjściowym w szeregu n-3 jest kwas a-linolenowy, którego naturalnym źródłem są oleje z ryb morskich, a także olej lniany. Kwasy EPA i DHA wykazują korzystny wpływ, podczas stanów zapalnych stawów i skóry. Dodatkowo DHA bierze udział w rozwoju tkanki nerwowej i siatkówki oka.

Niedobór tłuszczu pokarmowego może więc prowadzić do problemów z gojeniem się ran, łuszczenia naskórka, matowej sierści oraz zanikania filmu skórnego na powierzchni skóry, co ułatwia zakażenia skóry. Niedobór wielonienasyconych kwasów tłuszczowych u suk w ciąży może prowadzić do zaburzeń rozwoju i obumierania płodów. Dodatkowo tłuszcz zwiększa smakowitość karmy dla psów.

Minimalna zawartość tłuszczu określona przez FEDIAF (2012) w diecie psów powinna wynosi 13,75 g / 1000 kcal. Z kolei najwyższa dopuszczalna zawartość tłuszczu w karmie dla psów według NRC powinna wynosić 82,5 g / 1000 kcal.

Podsumowanie

Jak wynika z powyższego składniki odżywcze pełnią kluczową rolę w rozwoju organizmu psa na każdym etapie jego życia. Dieta psa powinna być zbilansowana, a więc zawierać wszystkie niezbędne składniki odżywcze, dla psa na danym etapie jego życia, w odpowiednich proporcjach – innych niż w przypadku diety ludzkiej. Z tego względu karmienie psa resztkami ze stołu, bądź niezbilansowaną dietą, przygotowywaną dla psa w domu może być dla niego bardzo szkodliwe. W związku z tym sięgnięcie po gotową – zbilansowaną karmę dla psa jest najbezpieczniejszym rozwiązaniem.

Opracowano na podstawie

A. Kurosad, K. Kungl, Składniki pokarmowe, w: M. Ceregrzyn, R. Lechowski, B. Barszczewska, Podstawy żywienia psów i kotów. Podręcznik dla lekarzy i studentów weterynarii, wyd. edra Urban&Partner, Wrocław 2019