Etykiety karm dla psów i kotów – o czym informują i co z nich możemy wyczytać?

27-05-2019

Dynamicznie rozwijający się rynek karm przeznaczonych dla psów i kotów wymaga odpowiedniego opakowania, które w przejrzysty i czytelny sposób dostarcza informacje na temat produktu. Etykieta jest więc sposobem komunikacji pomiędzy producentem karm oraz odbiorcą pośrednim, czyli właścicielem zwierzęcia.

Coraz częściej deklaruje się opis etykiet o charakterze tzw.: „clean label”, czyli jak najbardziej przejrzystego, czytelnego przekazu informacji. Etykieta to również dokument prawny, podlegający określonym regulacjom Komisji WE (między innymi: Rozporządzenie WE nr 767/2009, Rozporządzenie WE nr 1831/2003, Rozporządzenie WE 2017/2279 itp.) oraz będący w zgodzie z ustawodawstwem kraju, w obrębie którego jest sprzedawany określony produkt. Podstawowym kryterium dopuszczającym określoną karmę do obrotu w danym kraju jest umieszczenie wszystkich niezbędnych informacji w języku urzędowym danego państwa. Niezależnie od tego, czy mówimy o karmie suchej, czy wilgotnej etykieta produktu składa się z dwóch zasadniczych części tzw. panelu prezentacji produktu oraz panelu informacyjnego. Panel prezentacji produktu w przypadku karm bytowych jest wizualnie bardzo atrakcyjny, ponieważ jego podstawową funkcją jest przyciągnięcie uwagi kupującego. Niezależnie od atrakcyjności tej części etykiety, zawiera ona prawnie wymagane elementy, do których należą: 1. nazwa produktu, 2. przeznaczenie (karma dla psa, dla kota, karma dla juniora, karma dla psa sportowego, karma dla starszego kota, itp.), 3. nazwa producenta, 4. gramatura opakowania. Wskazane elementy należą do tzw. „obowiązkowych” składowych etykiety. Niemniej jednak etykieta może zawierać również dodatkowe informacje, dotyczące zarówno produktu (np. produkt łatwostrawny, wzbogacony w kwasy Omega-3, o zredukowanej zawartości tłuszczu itp.), jak i będące jego reklamą. W przypadku karm dla kotów i psów nazwa produktu może również dostarczyć informacji na temat zawartości konkretnego składnika, np. „tuńczyk w puszce dla kota” oznacza, że tuńczyk w tym produkcie dla kota stanowi co najmniej 70% składu. W przypadku określenia „danie drobiowe dla psa”, czy „posiłek mięsny dla psa” itp. otrzymujemy informację , że zawartość drobiu, czy mięsa w danych produkcie przeznaczonym dla psa wynosi min. 26% składu. Najbardziej kontrowersyjnym z punktu widzenia właściciela zwierzęcia jest produkt określany jako, np. „karma z kurczakiem”, „z wołowiną”, czy „z łososiem”, ponieważ zapis ten wskazuje, że określona karma zawiera min. 4% kurczaka, wołowiny czy łososia. Ilość mniejszą niż 4% zawierają produkty zdefiniowane jako „o smaku kurczaka, łososia itp”. Niemniej jednak rosnąca świadomość właścicieli zwierząt dotycząca żywienia ich podopiecznych pokazuje, że znikają one stopniowo z rynku zoologicznego. Bardzo wiele informacji wnoszą elementy wskazujące funkcję lub pro-zdrowotne składniki, zawarte w karmie. Okazuje się również, że właściciele psów i kotów chętniej kupują produkty „funkcjonalne”, „wzbogacone w….”, „bio”, „eko” itp. Należy jednocześnie wspomnieć, że jeżeli producent deklaruje dodatek określonego składnika funkcjonalnego, to jest zobowiązany podać jego nazwę, numer identyfikacyjny, przynależność do grypy funkcyjnej lub kategorii i w zależności od niej – dodaną ilość. Najbardziej istotne z punktu widzenia konsumenta są informacje zawarte w tzw. „panelu informacyjnym”. Podstawowym jego elementem jest tzw. deklaracja adekwatności żywieniowej, która definiuje czy mamy do czynienia z produktem pełnym i zbilansowanym czy niepełnowartościowym, uzupełniającym. Produkty „pełne i zbilansowane” lub „w 100% kompletne”, czy „pełnowartościowe” nadają się do wyłącznego żywienia psa lub kota w określonym wieku, stanie fizjologicznym lub o zdefiniowanej aktywności fizycznej. Wśród karm zbilansowanym wyróżnia się te, których wartość odżywcza jest odpowiednio do rekomendacji FEDIAF dopasowana do okresu wzrostu, przeznaczona dla zwierząt dorosłych, dojrzałych, starszych, o zwiększonej lub zmniejszonej aktywności fizycznej. W przypadku kotów zazwyczaj obserwujemy podział na produkty dla kotów aktywnych, niesterylizowanych, wychodzących oraz mało aktywnych i/lub przebywających wyłącznie w domu. Na rynku żywieniowym są również karmy dla psów i kotów określonej rasy (kot perski, brytyjski, owczarek niemiecki, boxer, labrador, York) czy wielkości (psy małe i miniaturowe czy olbrzymie). W dużej mierze pokrywają one potrzeby standardowych zwierząt o określonej budowie, wielkości, czy rodzaju okrywy włosowej. Ale stałe prowadzone badania naukowe pod kątem specyficznych wymagać w obrębie poszczególnych ras itp. pozwala na większe zindywidualizowanie produktów. Karmy definiowane jako „niepełnowartościowe” wymagają połączenia z innym produktem „niekompletnym”, aby mogły stać się w pełni zbilansowanym pokarmem. Do produktów „niekompletnych” zalicza się część batonów mięsnych, konserw i innych mięsno-tłuszczowych czy węglowodanowych produktów takich jak: ziarna zbóż – muesli, ryż, makaron dla psa itp. W tym przypadku wymagany jest również dodatek odpowiednich suplementów witaminowo-mineralnych. Obowiązkowym elementem etykiety jest skład, a wszystkie składniki muszą być uszeregowane w kolejności malejącej, co oznacza, że te z pierwszych miejsc znajdują się w karmie w największej ilości. W przypadku karm suchych (w związku z procesem produkcji) na pierwszym miejscu plasują się węglowodany (ziarna zbóż, czy skrobiowe źródła bezzbożowe, takie jak: ziemniaki, bataty, tapioka itp.), za wyjątkiem produktów ze znacznym udziałem świeżego mięsa (20-40% świeżego mięsa). Niemniej jednak ilość dodanego świeżego mięsa jest limitowana poprzez technologię produkcji oraz możliwości zabezpieczenia tłuszczu przed procesem jełczenia. Należy pamiętać, że świeże mięso zawiera ok 60% wody w swoim składzie, dlatego jest znacznie cięższe niż inne składniki dodane w formie sypkiej (mączka drobiowa, mąka orkiszowa itp.). Dlatego na etykietach karm suchych z udziałem świeżego mięsa, składnik ten znajduje się na pierwszym miejscu listy składników. Niektórzy kwestionują jego sklasyfikowanie wagowe na liście składników, ze względu na potrzebę „odwodnienia” mięsa przed wprowadzeniem w cykl produkcyjny. Dlatego bardziej właściwe jest określenie go jako tzw. „mięso odwodnione”. Dodatkowo termin „świeży” może być użyty do określenia składników karmy, które nie zostały poddane żadnej obróbce poza utrzymaniem łańcucha chłodniczego. Obróbka taka jak gotowanie, suszenie, zamrażanie, hydrolizowanie lub podobne procesy, albo dodanie soli, naturalnych lub syntetycznych konserwantów albo innych wyklucza możliwość stosowania terminu „świeży”. W przypadku produktów wilgotnych, które zgodnie ze swoją charakterystyką stanowią produkt „mięsno-tłuszczowy”, na pierwszych miejscach w opisie składników karm dla psów powinny znajdować się: mięso i produkty pochodzenia zwierzęcego, a w karmach dla kotów - te produkty bezwzględnie muszą znajdować się na pierwszym miejscu. Wyjątek stanowią produkty wilgotne dla psów, definiowane jako karma wegetariańska, gdzie zgodnie z definicją na pierwszym miejscu znajdują się wegetariańskie składniki takie jak np. soja, ryby, czy jaja, itp. Przy opisie składników możemy spodziewać się wylistowania wszystkich składników w kolejności malejącej z określeniem ich procentowego udziału lub zebrania ich w określone grupy, np.: mięso i produkty pochodzenia zwierzęcego, oleje i tłuszcze, roślinne ekstrakty białkowe, itp. (tab.1.). Grupowanie składników daje mocno uproszczony obraz etykiety, ale z punktu widzenia minimalnej ilości zajmowanego na etykiecie miejsca jest preferowany w przypadku bardzo małych gabarytowo produktów, takich jak: saszetka, czy puszka dla kota 85g itp. Szczegółowy opis składu karmy z uwzględnieniem procentowego udziału poszczególnych składników daje jednak konsumentowi poczucie tzw. „stałości, czy stabilności receptury”, a producenta obliguje do jej utrzymania. Jednocześnie takie rozpisanie składników zwiększa wiarygodność producenta, w zakresie dostarczenie pełnej informacji na temat składu karmy. Skład karmy dostarcza nam nie tylko podstawowych informacji dotyczących jej składników, pochodzenia ale i prezentowanej grupy substancji odżywczych. Przykładowo: łosoś jest składnikiem, który może dostarczać dwie substancje odżywcze: białko i tłuszcz; ziemniaki są składnikiem, który definiuje głównie skrobię, a wyciąg z rozmarynu jest źródłem antyoksydantów itd. Skład pozwala nam zorientować się, czy mamy do czynienia z produktem zbożowym, bezbożowym, bezglutenowym, itp. Ale jednocześnie należy pamiętać, że nie każdy produkt, który jest bezzbożowy jest produktem bez-węglowodanowym oraz, że nie każdy produkt zbożowy jest produktem zawierającym gluten. Najlepszym przykładem jest ryż, który należy do zbóż, ale jest produktem bez-glutenowym, co umożliwia jego wykorzystanie u niewielkiej grupy zwierząt z nietolerancją glutenu. Warto również wspomnieć, że ryż jest najlepiej strawnym składnikiem z grupy produktów węglowodanowych (ziemniaki, kasze, zboża itp.), dlatego tak często karmy dla zwierząt z wrażliwym przewodem pokarmowym bazują na ryżu. Poza składem, kluczowym elementem etykiety karmy jest analiza chemiczna, zapisana pod nagłówkiem składniki analityczne lub (w krajach poza UE) jako: analiza gwarantowana lub typowa. Ta sekcja zawiera informację dotyczące ilości oznaczanych w laboratorium substancji; takich jak: białko surowe, tłuszcz surowy, włókno surowe i popiół surowy. Jeżeli karma zawiera powyżej 14% wody w swoim składzie to producent ma obowiązek wykazać jej ilość na etykiecie. W praktyce oznacza to, że wszystkie produkty wilgotne (puszki, szalki, saszetki itp.) oraz półwilgotne (karmy, ciasteczka, snacki itp.) muszą mieć podaną zawartość wody (wilgotności). W przypadku karm suchych ta informacja nie jest wymagana, ale jeżeli jest podawana przez producenta to jest traktowana „in plus” jako informacja dodatkowa. Jeżeli na etykiecie zostały wskazane wartości energetyczne lub białkowe, to muszą być ono zgodne z art. 11 rozporządzenia (WE) nr 882/2004. Analiza chemiczna karmy dla określonego gatunku, będącego w określonym wieku i/lub okresie reprodukcyjnym itp. musi być zgodna z zaleceniami żywieniowymi obowiązującymi europejskich producentów karmy dla psów i kotów (FEDIAF), a dopuszczalna tolerancja jest prawnie obwarowana zgodnie z Rozporządzeniem Komisji WE 2017/2279 z dn. 11. 12.2017. Należy również wspomnieć, że informacje dotyczące składu i składników analitycznych są bardzo wartościowym narzędziem pracy dla dietetyka, czy specjalisty ds. żywienia zwierząt, ponieważ pozwalają im na jak najlepsze dobranie określonego produktu do aktualnych potrzeb żywieniowych psów czy kotów. Obowiązkiem zadeklarowania na etykiecie objęte są również dodatki, dla których prawo określa dopuszczalną zawartość maksymalną. Wszystkie pozostałe użyte dodatki mogą być deklarowane dobrowolnie. Dopuszcza się stosowanie jedynie takich dodatków, które są wymienione w Rejestrze UE dozwolonych dodatków (European Union Register of Feed Additives), przy czym dodatki te mogą być zastosowane tylko według określonych kategorii i grup funkcjonalnych, dla których zostały dopuszczone. W chwili obecnej rozróżnia się dodatki w 4 kategoriach pod nazwą: 1. Dodatki technologiczne, 2. Sensoryczne, 3. Dietetyczne, 4. Zootechniczne (tabela 3). Dodatki w kategorii: dodatki dietetyczne muszą być podane wraz z numerem identyfikacyjnym substancji oraz ilością dodaną, wyrażoną w jednostkach międzynarodowych (IU/kg) lub wagowo (mg/kg). Dodatki dietetyczne (aminokwasy, witaminy lub pierwiastki śladowe) mogą być także deklarowane również pod nagłówkiem „składniki analityczne” ze wskazaniem całkowitej ilości gwarantowanej przez cały okres przydatności do spożycia. Jeżeli dodatek należy do więcej niż jednej kategorii to wpisuje się go do określonej grupy adekwatnie do pełnienia przez niego zasadniczej funkcji. W przypadku dodatków w karmie dla zwierząt domowych takich jak: konserwanty, przeciwutleniacze, barwniki, substancje aromatyzujące należy je wymienić, umieszczając we właściwej grupie funkcyjnej. Nazwy grupy można zastąpić skrótem zgodnie z tabelą w załączniku VI pkt 3., jeżeli takiego skrótu nie ustanowiono w załączniku 1 do rozporządzenia (WE) nr 1831/2003. Kolejnym wymaganym elementem etykiety jest tabela dawkowania. Im bardziej dokładnie jest ona rozpisana tym jest to korzystniejsze dla zwierzęcia, gdyż pozwala na optymalne dobranie dziennej dawki pokarmowej. Bardzo dobrym rozwiązaniem jest zaznaczanie w tabeli dawkowania kondycji zwierząt, co stanowi jeden z elementów profilaktyki nadwagi i otyłości, co jednak nie należy do elementów obowiązkowych. Są nimi natomiast dane producenta, dystrybutora karm wraz z pełnym adresem oraz linkiem/kodem do odpowiedniej strony internetowej, czy infolinii, gdzie można będzie uzyskać wszelkie informacje na temat produktu. Przegląd obowiązkowych elementów opisu etykiety zamyka data przydatności do spożycia, ewentualnie data produkcji, kod kreskowy itp., a w przypadku karm suchych informacja, że przy wyłącznym żywieniu zwierząt tego typu produktem niezbędny jest stały dostęp do wody. Podsumowując temat etykiet, należy zaznaczyć, że jest to jedno z ważniejszych, bezpośrednich źródeł informacji i sposobu komunikacji z klientem. A im bardziej szczegółowy jest jej opis tym większa jest tzw. „wiarygodność producenta”, który stara się przekazać maksymalną ilość informacji na temat produkowanej przez siebie karmy. Należy również pamiętać, że każda etykieta jest dokumentem prawny a jej elementy są zgodne z odpowiednimi rozporządzeniami Komisji WE. Piśmiennictwo: